بسیاری بر این باورند که در استان گیلان خبری از آثار باستانی که دال بر تمدن اولیه باشد، وجود ندارد و یا بسیار کمیاب هستند. قلعه بندبن قاسم آباد و قلعه گردن تول لات (یا تول لات) رحیم آباد به عنوان دو آثار باستانی شهرستان رودسر، قدمت آن‌ها به صدها و چندهزارسال پیش بازمی‌گردد. قلعه گردن رحیم آباد که آن را با نام ‘قلعه گردن طول لات‘ نیز می‌شناسند یکی از مناطق دیدنی رودسر و از بقایای باستانی معروف رحیم آباد است. در این مطلب همراه باشید تا اطلاعات کاملی را راجع به این مکان تاریخی اسرارآمیز بدست بیاورید.
قلعه گردن رحیم آباد
این قلعه در ارتفاع ۱۰۹ یا ۱۸۰ متری (?دقیق مشخص نیست؟) از ارتفاع دریا و در پایین دست سد درحال ساخت پلرود یا پلورود واقع شده‌است. پس از طی مسیری راه پله‌ای و رسیدن به مقصد، غرق در منظره‌ی زیبای شالیزارها، کوهستان و رودخانه پلورود خواهید شد. طبق نتایج بدست آمده، قلعه گردن تول لات جزو نخستین و قدیمی ترین قلعه‌های استان گیلان است. خوشبختانه چندسال پیش با ساختن راه‌پله ای صدمتری، ورود به این قلعه برای عموم امکان پذیر و راحت تر از قبل شد.
شاید برای شما این سوال پیشامده باشد که این قلعه چندطبقه و ورودی و خروجی آن به چه سمت و سویی بوده است! به احتمال زیاد این قلعه سه طبقه داشته است که در اصلی آن به سمت جنوب و به سوی رودخانه و جاده باز میشده‌است. جالب است بدانید که طبق کشفیات باستان‌شناسان، در محدوده قلعه گردن یک گور دسته جمعی کشف شده است که حتمالاً آرامگاه خانوادگی شخص مهمی بوده است. در مورد این گورستان عجیب محوطه قلعه گردن بیشتر بخوانید.
قلعه گردن رودسر و بخش رحیم‌آباد، جزء آثار ملی بوده و طبق شماره ۹۴۰۸ در سال ۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی کشور قرار ثبت شده‌است.
قلعه گردن
اطراف قلعه گردن تول لات رحیم آباد
- از شمال به دره رودخانه کشکو
- از جنوب به دره صخره‌ای رودخانه پلرود – سه سکوی سنگی (احتمالاً محل نگهبانی)
- از شرق به یک خندق و شش تپه ماهور سکو مانند
- از غرب به دو خندق
تاریخچه قلعه
به طور قطع نمیتوان قلعه گردن رحیم آباد را به دوره و سلسله خاصی نسبت داد. چرا که در برخی کتب تاریخی قدمت قلعه گردن را به دوران دودمان سلجوقیان نسبت داده اند اما با توجه به خندق‌هایی که در اطراف آن حفرشده است، میتوان قدمت آن را به دوران قبل از سلجوقیان نسبت داد. براساس اطلاعاتی که روی تابلو واردی منطقه بدست آوردیم قدمت این اثر تاریخی به عصر آهن بازمی‌گردد، در حقیقت با قدمتی در حدود ۲۵۰۰ تا ۳۵۰۰ سال خورشیدی!
اگر معماری، استحکام و وضع بنا مورد نظر قرار بگیرد، شباهات زیادی با دژهای دوران اسماعیلیان یافته می‌شود که بعید هم نیست که یکی از قلعه‌های این گروه در خاک اشکور و منطقه رحیم‌آباد کنونی قرار گرفته باشد.
طی کاوش‌های باستان شناسی و اکتشاف اشیای باستانی در محدوده و اطراف این قلعه، تبری دو لبه با کاربرد کلنگ یکی از اشیای مفرغی بوده است که جلوی در ورودی قلعه گردن رحیم‌آباد بدست آمده بود که به دلیل رطوبت بالای اطراف رودخانه و برخورد هنگام کاوش، ترک های فراوانی به خود دیده است.
:: در محدوده‌ی صدمتری قلعه، آثار تاریخی ۳۵۰۰ ساله کشف شده است ::
قلعه قدیمی رحیم آباد
داستان گور دسته جمعی محوطه قلعه گردن
اکتشاف گور دسته جمعی در فاصله‌ی ۲۵۰ متری شمال شرقی قلعه و مشرف به رود کشکوه، بر اسرار قلعه تول لات رحیم آباد می‌افزاید. در این گور احتمالاً خانوادگی، چهار اسکلت بدلیل رطوبت بسیار بالا تقریباً نابود شده‌است.
اما چیزی که حرفی برای گفتن دارد ویژگی‌های فوق‌العاده این گورستان است:
- یکی از تفاوت‌های این گور با سایر گورهای کشف شده در استان گیلان، دیوارهای سنگچین شده ورودی آن است.
- گور به صورت شش ضلعی است و تخت بزرگی روی آن را پوشانده است.
- کف گور با سنگ‌های کوچک پوشانده شده‌است.
- برای مقاومت در برابر رطوبت، لایه‌ای از زغال و خاکسترروی آن ریخته شده است.
- زوایا و طرز قرارگیری هرکدام از اجساد متفاوت از دیگری است که بر زمان‌های تدفین مختلف و جهت شعاع نور دلالت دارد.
- قدمت این گور ۲۵۰۰ تا ۲۸۰۰ سال تخمین خورده‌است.
معماری قلعه گردن
بنای قلعه گردن به صورت سنگ چینو ملات بکار رفته در آن از جنس ساروج بوده است. با توج به همین ملات بکار رفته میتوان این بنا را جزء نخستین بناهای تاریخی استان دانست!
به گفته منوچهر ستوده در کتاب آستارا تا استارباد که در دهه ۴۰ خورشیدی از نزدیک این قلعه را بازدید کرد: قلعه تول لات قلعه‌ای سنگی عظیمی است كه نزدیك اراضی و مسلط بر بستر اصلی رودخانه پلرود واقع است كه مصالح اصلی ساخت این قلعه از سنگ و گچ میباشد
سنگ‌های قلعه گردن رحیم آباد شهرستان رودسر به صورت نتراشیده اما نبشی است و بلندی باروی موجود آن ۱۰ متر میباشد. درازای بنای قلعه حدوداً ۵۰ متر، پهنای آن ۴۰ متر و قطر دیوارهای بیش از ۱ متر میباشد.
در شمال این قلعه آب انباری ساخته شده بود که جنس آن از ساروج و سنگ است و در نزدیکی دیوار شرقی چاهی عمیق به چشم میخورد که احتمال میرود یک چاه آب یا دالان قرارگاه قلعه باشد.
متأسفانه درصد زیادی از این بنا در زمین لرزه ۱۳۶۹خورشیدی تخریب شده است.
آدرس قلعه گردن تول لات (طول لات)
برای رفاه حال شما خوبان آدرس دقیق قلعه گردن رحیم آباد واقع در روستای طول لات را در نقشه گوگل قرار داده ایم. به طور کلی برای رفتن به این قلعه راه سختی را در پیش نخواهید داشت. ابتدا وارد محدوده شهرستان رودسر شده (از سمت مازندران وارد چابکسر و از سمت رشت وارد شهر رودسر شوید). سپس مسیر شهر رحیم آباد را در پیش بگیرید. پس از ورود به شهر رحیم آباد به دنبال تابلوی اشکورات و زیاز باشید تا در جاده اصلی منتهی به این منطقه بیفتید. پس از ورود به مسیر رحیم‌آباد-زیاز و پس از طی مسافت تقریبی ۸ کیلومتر وارد محدوده سد خاکی پلرود خواهید شد. از ضلع شمالی و در ارتفاعی نه چندان بالا از خیابان، این قلعه زیبا به چشم شما می‌آید. مسیر ورودی را به صورت پیاده در پیش بگیرید.
